شکلات تاریخچه ای 4000 ساله دارد که از تمدن‌های باستانی آمریکا آغاز می‌شود و تا مکزیک ادامه پیدا می‌کند.در واقع، یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که استفاده خوراکی از کاکائو به حدود 1100 سال پیش از میلاد مسیح در هندوراس برمی‌گردد. آزتک‌ها و مایاها از دانه‌های کاکائو برای تهیه نوشیدنی تیره و بدون شیرینیاستفاده میکردند...
شکلات تاریخچه ای 4000 ساله دارد که از تمدن‌های باستانی آمریکا آغاز می‌شود و تا مکزیک ادامه پیدا می‌کند. آیا می‌دانستید اولین شکلات دنیا را اولمک ها درست کردند؟ این داستان شگفت‌انگیز با کشت و پرورش کاکائو در آمریکای جنوبی و مرکزی شروع شد، جایی که این گیاه پنج هزار سال پیش رشد می‌کرد.
در واقع، یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که استفاده خوراکی از کاکائو به حدود 1100 سال پیش از میلاد مسیح در هندوراس برمی‌گردد. آزتک‌ها و مایاها از دانه‌های کاکائو برای تهیه نوشیدنی تیره و بدون شیرینی به نام "زوکواتل" استفاده میکردند. همچنین، آزتک‌ها به عنوان ساکنان اولیه مکزیک، دومین گروه مشتاق به مصرف کاکائو بودند.
در این مقاله وبسایت شوکولوگو بزرگترین تولید کننده شکلات سفارشی در ایران، ما سفر شگفت‌انگیز شکلات را از زمان کشف آن توسط تمدن‌های باستانی تا ورودش به اروپا در سال 1492 توسط کلمب و سپس تحولات صنعتی آن بررسی خواهیم کرد. علاوه بر این، به انواع مختلف شکلات کاکائویی و تفاوت بین شکلات تلخ با 50 تا 90 درصد مواد جامد کاکائو و شکلات شیری با 10 تا 30 درصد کاکائو خواهیم پرداخت.
تا سال 1930، حدود چهل هزار گونه شکلات گوناگون تولید شد و امروزه، این خوراکی محبوب به بخش جدایی‌ناپذیر از فرهنگ جهانی تبدیل شده است. پس با ما همراه باشید تا رازهای ناگفته این اختراع شیرین بشر را کشف کنیم.
ریشه‌های شکلات عمیق‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کنیم. کاوش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد مردمان بومی اطراف اکوادور امروزی، کاکائو را به عنوان خوراک، دارو و نوشیدنی استفاده میکردند. در واقع، شواهد تاریخی استفاده از کاکائو را به حدود 5300 سال پیش در فرهنگ مایو چینچیپ (در اکوادور) برمی‌گرداند.
اولمک‌ها، از قدیمی‌ترین تمدن‌های آمریکای مرکزی، نخستین استفاده‌کنندگان کاکائو در حدود 4000 سال پیش بودند. آنها در مناطق پست گرمسیری جنوب مکزیک، در ایالت‌های امروزی وراکروز و تاباسکو زندگی میکردند. اولمک‌ها کاکائو را هدیه‌ای از طرف خدایان می‌دانستند و از آن در مراسم مذهبی استفاده میکردند. علاوه بر این، آنها نخستین کسانی بودند که گیاه کاکائو را به شکلات تبدیل کردند و حتی از آن به عنوان دارو بهره می‌بردند.
مایاها از حدود 250 تا 900 میلادی در مناطقی از آمریکای مرکزی زندگی میکردند و دانش کاکائو از اولمک‌ها به آنها منتقل شد. آنها از دانه‌های کاکائو نوشیدنی تلخ و تندی به نام "زوکولاتل" (xocolātl) تهیه میکردند که به معنای "آب تلخ" است. این نوشیدنی در مراسم مذهبی و اجتماعی استفاده می‌شد و از ترکیب دانه‌های کاکائوی برشته و آسیاب شده با فلفل تهیه می‌گردید.
برای مایاها، کاکائو یک غذای الهی بود که اغلب با عنوان "غذای خدایان" از آن یاد میکردند. در کتاب مقدس مایاها، پُوپُول وو، منشأ الهی کاکائو روایت شده و طبق آن، درخت کاکائو تجسم خدای ذرت است. جنگجویان مایا قبل از نبرد کاکائو مصرف میکردند تا انرژی بگیرند و شکست‌ناپذیر باشند.
آزتک‌ها که در قرن 14 تا 16 میلادی در محل مکزیکوسیتی امروزی زندگی میکردند، دانه کاکائو را بسیار ارزشمند می‌دانستند. آنها از دانه‌های کاکائو به عنوان سکه و واحد پول در مراودات تجاری استفاده میکردند. همچنین از آن برای تهیه نوشیدنی‌های کاکائوی غلیظ بهره می‌بردند که به دلیل نداشتن شکر، به جای آن از فلفل، پودر ذرت و ادویه استفاده میکردند.
آزتک‌ها عقیده داشتند خدایی به نام "کتزالکواتل" (Quetzalcoatl) دانه کاکائو را از درخت زندگی برای انسان به ارمغان آورده است. امپراتور موکتزوما روزانه تعداد زیادی فنجان شکلات مصرف می‌کرد تا قدرت و انرژی خود را حفظ کند. کلمه شکلات نیز از واژه آزتکی "شکلاتل" گرفته شده است.
پس از قرن‌ها استفاده انحصاری از کاکائو در قاره آمریکا، این گنج شیرین سرانجام راه خود را به اروپا پیدا کرد. داستانی که با یک سفر اکتشافی آغاز شد و به انقلابی در ذائقه اروپاییان انجامید.
هرچند کریستف کلمب در سال 1502 با دانه‌های کاکائو آشنا شد، اما متوجه ارزش واقعی این گنج نشد. بعدها، هرنان کورتس، فاتح اسپانیایی، در سال 1528 هنگام ملاقات با امپراتور آزتک، موکتزوما، نوشیدنی شکلات را تجربه کرد. او که در جستجوی طلا به آمریکا سفر کرده بود، با گنجی ارزشمندتر یعنی دانه‌های کاکائو به اسپانیا بازگشت. کورتس این دانه‌ها را به همراه تجهیزات تهیه شکلات به دربار اسپانیا آورد و برای نخستین بار اروپاییان با این معجون شگفت‌انگیز آشنا شدند.
اسپانیایی‌ها با افزودن شکر و عسل، طعم تلخ نوشیدنی کاکائو را شیرین‌تر کردند و به سرعت آن را به عنوان نوشیدنی اشرافی معرفی نمودند. در واقع، شکلات ابتدا بین اشراف و ثروتمندان محبوبیت یافت. همچنین، کلیسا و کاتولیک‌ها نقش مهمی در ترویج مصرف شکلات داشتند. کشیش‌ها که برای تبلیغ دین به آمریکای لاتین و مکزیک سفر میکردند، هنگام بازگشت، تجربه‌های جدید و از جمله شکلات را به کشورشان می‌آوردند و آن را در مراسم شادی سرو میکردند.
اسپانیایی‌ها حدود صد سال توانستند انحصار تولید و دانش شکلات را حفظ کنند و از گسترش آن جلوگیری نمایند. آنها شیوه تولید و کشت کاکائو را از دیگر اروپاییان پنهان نگه داشتند. بالاخره، یک ایتالیایی با سفر به مناطق بومیان آمریکا، راز کشت کاکائو و تهیه نوشیدنی شکلات را کشف کرد و با انتقال این دانش به ایتالیا، انحصار اسپانیا را شکست. پس از آن، ایتالیایی‌ها با ابداع طعم‌های جدید مانند افزودن دارچین، بادام، زرده تخم‌مرغ و مهم‌تر از همه شیر، گوی رقابت را از اسپانیایی‌ها ربودند.
با آغاز انقلاب صنعتی، دنیای شکلات دستخوش تغییرات عظیمی شد. این دوره شاهد تحولی بنیادین در روش تولید شکلات از فرآیندهای دستی به روش‌های صنعتی بود.
بزرگترین دگرگونی در تاریخ شکلات در سال 1828 رخ داد، زمانی که کونراد ون هوتن، شیمیدان هلندی، دستگاه "پرس کاکائو" را اختراع کرد. این دستگاه هیدرولیکی قادر بود چربی دانه‌های کاکائو را استخراج کرده و کره کاکائو تولید کند. این فرآیند با حذف تقریباً نیمی از چربی طبیعی، امکان تولید پودر کاکائو خشک را فراهم ساخت. همچنین، هلندی‌ها با استفاده از نمک‌های قلیایی، طعم تلخ شکلات را کاهش دادند و این امر باعث شد شکلات دیگر محدود به ثروتمندان نباشد.
در سال 1847، جوزف فرای موفق شد اولین شکلات تخته‌ای را با استفاده از خمیری متشکل از شکر، مشروب شکلات و کاکائو تولید کند. دو سال بعد، جان کدبری نخستین آبنبات شکلاتی را ساخت. اما تحول بزرگ دیگر در سال 1874 اتفاق افتاد، زمانی که دانیل پیتر شکلات شیری را اختراع کرد. او در سال 1887 اولین فرمولاسیون موفق شکلات شیری را به نام "گالا" (به معنای "تهیه شده از شیر") ارائه داد. سپس با همکاری هنری نستله، شرکت نستله را تأسیس کرد و شکلات شیری را به بازار عرضه نمود.
تا پیش از جنگ جهانی اول، شکلات همچنان کالایی لوکس محسوب می‌شد. با این حال، این جنگ نقطه عطفی در محبوبیت جهانی شکلات به‌شمار می‌رود. در طول جنگ، شکلات به عنوان جیره غذایی به سربازان داده می‌شد. پس از بازگشت سربازان، آنها از فواید این ماده غذایی تعریف میکردند و بهترین مبلغان شکلات شدند [163]. این تبلیغات، کمپانی‌های سازنده را به رقابت بیشتر و تولید شکلات‌های ارزان‌تر برای اقشار پایین‌تر جامعه واداشت. در دهه 1920 میلادی، سرعت فراگیر شدن شکلات به حدی بالا بود که تا سال 1930 حدود 40 هزار نوع مختلف شکلات تولید شد .
در حالی که جهان غرب قرن‌ها با شکلات آشنا بود، ورود این خوراکی محبوب به ایران داستان متفاوتی دارد که با تأسیس اولین کارخانه‌های صنعتی آغاز شد.
اولین کارخانه شکلات‌سازی صنعتی ایران با نام «شوکومارس» در سال 1339 توسط «حسین عالیزاد» تبریزی بین تهران و کرج راه‌اندازی شد. این کارخانه پس از انقلاب 1357 به دولت واگذار و به «شوکوپارس» تغییر نام داد. یک سال بعد، شرکت «داداش برادر» در سال 1340 در تبریز توسط دو برادر با تجربه در روسیه تأسیس شد. از سال 1361، محصولات این شرکت با نام تجاری «آیدین» وارد بازار شد که همچنان جزو تولیدکنندگان شکلات در ایران است.
نخستین شکلات‌فروشی ایران، قنادی «مینیون» در خیابان سعدی شمالی تهران است که در سال 1935 میلادی توسط خانواده مهاجر اوکراینی راه‌اندازی شد. «شکلات پوست پرتقالی» روسی، معروف‌ترین محصول این قنادی است که دستور تهیه آن همچنان مخفی نگه داشته شده است.
شکلات‌ها از 10٪ (شکلات سفید) تا 99٪ (شکلات تلخ) کاکائو درجه‌بندی می‌شوند. هر چه میزان کاکائو بیشتر باشد، شکلات تلخ‌تر می‌شود. برخی برندهای معروف ایرانی شامل آیدین، شونیز، شیرین عسل، پارمیدا و فرمند هستند.
برای خرید شکلات سفارشی با لوگو اختصاصی و خرید شکلات بار میتوانید از صفحه فروشگاه شوکولوگو اقدام نمایید.
در جهان امروز، کشور بلژیک بزرگترین تولیدکننده شکلات است و شهر بروکسل، پایتخت شکلات جهان شناخته می‌شود. در بلژیک بیش از 300 کارخانه مشغول تولید 170,000 تن شکلات در سال هستند. میزان تولید شکلات در جهان در سال 2022 به حدود 7,000,000 تن رسید.
روز جهانی شکلات از سال 2009 در 7 ژوئیه (16 تیر) برگزار می‌شود. این روز، یادآور نخستین روزی است که در سال 1550 شکلات به اروپا وارد شد. البته روزهای دیگری نیز برای بزرگداشت شکلات وجود دارند؛ مانند 28 اکتبر که در آمریکا «روز ملی شکلات» نامیده می‌شود.
کشورهای آلمان، بلژیک، کره جنوبی، مکزیک و کانادا دارای موزه‌های شکلات هستند. بزرگترین موزه شکلات جهان، موزه لینت در زوریخ سوئیس است که در سال 2013 افتتاح شد. این موزه دارای بزرگترین فواره شکلات جهان با ارتفاع حدود 10 متر است که 1500 لیتر شکلات ناب در آن جریان دارد.
شیرینی شکلات تنها در طعم آن نیست، بلکه در فواید و کاربردهای گوناگون آن نهفته است. این خوراکی محبوب با وجود مزه‌ای دلپذیر، جنبه‌های متفاوتی دارد که باید مورد توجه قرار گیرد.
شکلات تلخ سرشار از آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند کاتچین و پلی‌فنول است که به کاهش فشار خون و خطر بیماری‌های قلبی کمک می‌کنند. مصرف منظم شکلات تلخ انعطاف‌پذیری شریان‌ها را حفظ کرده و خطر حملات قلبی و سکته را تا 50 درصد کاهش می‌دهد. محققان دریافته‌اند باکتری‌های خوب روده مانند بیفیدوباکتریوم پس از تخمیر شکلات، ترکیبات ضدالتهابی تولید می‌کنند که برای قلب مفید است. جالب اینکه، مصرف شکلات تلخ همراه با میوه‌هایی مانند انار، فواید بیشتری به همراه دارد.
شکلات برای سگ‌ها و گربه‌ها سمی و گاهی کشنده است. دلیل آن وجود ماده‌ای به نام تئوبرومین است که بدن این حیوانات نمی‌تواند آن را متابولیزه کند. خطرناک‌ترین نوع شکلات برای حیوانات، شکلات تلخ و پودر کاکائو است. علائم مسمومیت شامل استفراغ، اسهال، تشنج و در موارد شدید مرگ می‌شود. حتی شکلات سفید نیز برای حیوانات خانگی خطرناک است، هرچند تئوبرومین کمتری دارد.
شکلات در ایران فراتر از یک خوراکی است و به بخشی از فرهنگ مهمان‌نوازی و هنر ایرانی تبدیل شده است. در مناسبت‌هایی مانند نوروز، شب یلدا و جشن تولد، محصولاتی مانند دراژه سنگی شکلاتی جلوه‌ای هنری به سفره‌ها می‌بخشند. برای خرید شکلات سفارشی با لوگو اختصاصی و خرید شکلات بار میتوانید از صفحه فروشگاه شوکولوگو اقدام نمایید. با وجود رقابت سنگین با کشورهایی مانند ترکیه، صنعت شکلات ایران ظرفیت صادرات سالانه 1.5 میلیارد دلاری دارد.
بنابراین، سفر شگفت‌انگیز شکلات از دانه‌های کاکائو در جنگل‌های آمریکای جنوبی تا قفسه‌های فروشگاه‌های سراسر جهان، داستانی 4000 ساله را روایت می‌کند. اولمک‌ها، مایاها و آزتک‌ها راه را برای این خوراکی محبوب هموار کردند و سپس، اروپاییان آن را به سطح جدیدی از لذت و تنوع ارتقا دادند. همچنین، انقلاب صنعتی با اختراعاتی مانند دستگاه پرس کاکائو و فرمولاسیون شکلات شیری، این ماده غذایی را از کالایی لوکس به محصولی همگانی تبدیل کرد.
به طور کلی، امروزه شکلات فراتر از یک خوراکی صرف است و به بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ جهانی تبدیل شده است. علاوه بر این، فواید شکلات تلخ با خواص آنتی‌اکسیدانی و تأثیرات مثبت بر سلامت قلب، ارزش غذایی قابل توجهی دارد، هرچند مصرف آن برای حیوانات خانگی خطرناک است.
مسلماً، حضور شکلات در فرهنگ ایرانی نیز چشمگیر بوده و کارخانه‌هایی مانند آیدین و شوکوپارس در گسترش مصرف آن نقش مهمی داشته‌اند. درحالی که بلژیک با بیش از 300 کارخانه، همچنان پایتخت شکلات جهان محسوب می‌شود، صنعت شکلات ایران نیز با ظرفیت صادراتی قابل توجه، آینده‌ای روشن پیش رو دارد.
بی‌تردید، شکلات با تاریخچه غنی و تنوع بی‌نظیرش، همچنان مسیر تکاملی خود را ادامه خواهد داد و نسل‌های آینده نیز طعم‌های جدیدتر و خلاقانه‌تری را تجربه خواهند کرد. پس، دفعه بعد که تکه‌ای شکلات می‌خورید، به یاد داشته باشید که قرن‌ها تاریخ، فرهنگ و نوآوری را در دست گرفته‌اید - شیرین‌ترین میراث بشر که همچنان قلب‌ها را تسخیر می‌کند.
